Papież Franciszek ogłosił w poniedziałek, że podjął decyzję o otwarciu tajnych archiwów Watykanu dotyczących pontyfikatu papieża Piusa XII – donosi agencja Reuters oraz watykańskie media.
– Ogłaszam moją decyzję o otwarciu do konsulatacji naukowej dokumentacji archiwalnej dotyczącej pontyfikatu Piusa XII aż do jego śmierci, która miała miejsce w Castel Gandolfo 9 października 1958 r. Jednocześnie podjąłem decyzję, że nastąpi to 2 marca 2020 r., w 81. rocznicę wyboru kard. Eugenia Pacellego na Następcę św. Piotra. Tymi słowami, wypowiedzianymi w czasie audiencji dla członków Watykańskiego Tajnego Archiwum, Papież poinformował o tym ważnym wydarzeniu.
Swoją decyzję Franciszek ogłosił podczas porannego spotkania w sali Klementyńskiej z przedstawicielami Archiwów Watykańskich. Archiwa dotyczące Piusa XII mają zostać otwarte dla badaczy 2 marca 2022 r.
– Postać papieża, który przewodził łodzi Piotrowej w jednym z najsmutniejszych i najbardziej mrocznych okresów XX wieku, niespokojnym i w znacznej części rozdartym ostatnią wojną światową, wraz z następującym po nim czasem reorganizacji państw i powojennej odbudowy, była już badana i studiowana w wielu aspektach, czasem dyskutowana, a nawet krytykowana (można powiedzieć z pewnym uprzedzeniem lub przesadą). Dziś jest ona słusznie oceniona na nowo a wręcz umieszczona w odpowiednim świetle ze względu na jego wieloaspektowe zalety: przede wszystkim duszpasterskie, ale także teologiczne, ascetyczne, dyplomatyczne – zauważył Franciszek argumentując podjęcie decyzji o otwarciu archiwów badaczom.
Ojciec Święty przypomniał, że już znaczną część dokumentacji z okresu Piusa XII udostępnili specjalistom jego poprzednicy. Wyraził wdzięczność pracownikom Tajnego Archiwum Watykańskiego za podejmowane wysiłki. Podkreślił, że decyzję o udostępnieniu naukowcom dokumentacji z okresu pontyfikatu Piusa XII podjął po konsultacji ze swoimi współpracownikami, będąc pewnym, że poważne i obiektywne badania historyczne docenią dzieło tego papieża, wypełniane w okresie niezwykle trudnym i złożonym. – Kościół nie boi się historii, w wręcz ją miłuje i chciałby ją kochać bardziej i lepiej, tak jak ją kocha Bóg! Tak więc, z takim samym zaufaniem, jak moi poprzednicy, otwieram i powierzam badaczom to dziedzictwo dokumentalne – stwierdził Franciszek.
„Podjąłem taką decyzję po zasięgnięciu opinii moich najbliższych współpracowników, z sercem ufnym i spokojnym, pewny, że poważne i obiektywne badania historyczne pozwolą ocenić w prawdziwym świetle i z właściwą krytyką chwile chwały Piusa XII, ale bez wątpienia także chwile wielkich trudności, bolesnych decyzji – zaznaczył Ojciec Święty, – ludzkiej i chrześcijańskiej roztropności, które dla niektórych mogą wydawać się powściągliwością, a tymczasem były to próby, również bardzo ciężko wywalczone, podtrzymywania, w okresach gęstej ciemności i okrucieństwa, światła inicjatyw humanitarnych, ukrytej, ale aktywnej dyplomacji, w nadziei na otwarcie serc. Kościół nie boi się historii, więcej, kocha ją, i chciałby kochać bardziej i lepiej, tak jak kocha Bóg. Tak więc z tą samą ufności, jaką mieli moi poprzednicy, otwieram i powierzam badaczom to dokumentacyjne dziedzictwo.”
Pius XII (1876-1958) kierował Kościołem w latach 1939-58, a więc pierwsze lata jego pontyfikatu (został wybrany papieżem w dniu swoich 63. urodzin – 2 marca) przypadły na czas II wojny światowej. I właśnie jego postawa w tym czasie budziła najwięcej zastrzeżeń, gdyż zarzucano mu milczenie, a nawet obojętność wobec cierpień ofiar tej tragedii dziejowej, a zwłaszcza Żydów. Tymczasem podejmował on wiele działań, choć w większości w ukryciu, aby ratować ten naród, polecił m.in. otwarcie wszystkich klasztorów rzymskich, łącznie z klauzurowymi, i udzielać w nich schronienia Żydom, których następnie przerzucano za granice, głównie do Ameryki Łacińskiej. Gdy zmarł 9 października 1958 w Castel Gandolfo, ówczesna minister spraw zagranicznych, a później premier Izraela Golda Meir napisała w depeszy kondolencyjnej: “Opłakujemy wielkiego sługę pokoju”.
Stolica Apostolska już wcześniej otworzyła swe archiwa, aby zbadać i uporządkować dokumenty na temat Piusa XII i jego postawy w latach 1939-45. Wynikiem tych działań jest 12 tomów o łącznej liczbie 7998 stron „Studiów i dokumentów Stolicy Apostolskiej dotyczących II wojny światowej” (po francusku). Wraz z innymi monografiami autorstwa naukowców i bezpośrednich świadków tamtych wydarzeń rzuciły one światło na roztropność i miłość tego papieża, ukazując zarazem niesprawiedliwość stawianych mu zarzutów.
Dziś jego osobie przywrócono blask i doceniono zasługi Piusa XII jako duszpasterza, ale także teologa, dyplomatę i człowieka ascezy.
Papież podkreślił, że otwarcie archiwów jest możliwe dzięki cichej, dalekiej od rozgłosu pracy archiwistów. To ich zaangażowanie i oddanie pozwoliło podjąć taką decyzję.
Pod koniec października 2019 roku papież Franciszek zmienił nazwę prywatnych archiwów papieży na Archiwum Apostolskie Watykanu.
