Wspaniała wioska Miedwiedza między zielonymi górami
Miedwiedza (Medwedza, Niedwiedzia, Medwiedza) z okolic Sambora na Ukrainie- podkarpacka wioska, położona między niskimi górami i mieszanymi lasami. Krajobrazy fantastyczne!
Dość silnie rozciągnięta jak to bywa w górach. Miedzy jednym a drugim końcem Medwezi – ok. 10 km. Wioska podzielona na 4 części: Medweza Horishnia (Górna), Dolisznia (Dolna) i dwa przysiółki (nie wiem jak po polsku, cześć wioski położonej trochę dalej): Lan Hromads’kyj (Pole Hromadske) I Lan Soltys’kyj (Pole Sołtysa).
Sąsiednia wioska Medwezi – Nahujewyczi. W tej wiosce w rodzinie wiejskiego kowala w r. 1856 urodził się słynny ukraiński poeta I filozof Iwan Franko (teraz w Nahujewyczach – jego muzeum). Najbliższe miasto – Drohobych.
Dość blisko (ok. 20 km) od Medwiedzi – bardzo popularne na szerokich terenach byłego Związku Radzieckiego uzdrowiska z woda mineralna: Truskawec’ i Schidnycia.
Dawna architektura Medwezi – drewniana, przypomina łemkowską. Etnografowie nazywają mieszkańców tego regionu Bojkami. Bojkowie (Bojky) – to etnograficzna grupa ukraińskich górali (są także Lemkowie, Hucuły). Jednak sami mieszkańcy Miedwiedzi nie lubią, kiedy ich nazywają Bojkami, twierdzą, że Bojkowie żyją wyżej w górach.
Pierwsze wspomnienie o Miedwiedzi ok. R. 1500. Nazwa wioski napomina o tym, że kiedyś w okolicznych lasach było dużo niedźwiedzi (po starorusku – medwedi, stad – Miedwiedza).
Najstarsza budowa wioski – drewniana grecko-katolicka cerkiew Św. Mikolaja, zbudowana w r. 1871.
W dawnych czasach w Miedwiedzi mieszkało tylko kilka rodzin: Jaculakowie (Jaculaky), Kowalowie (Kowali), Sowjakowie (Sowjaky), Sosiakowie (Sosiaky) i Huniaky. Właśnie tych nazwisk w dzisiejszej Miedwiezi najwięcej. Dla tego, kiedy przyjechałem w ta wioskę i zapytałem się w pierwszej chacie gdzie mieszkadją Huniaky, dostałem odpowiedź: “A ktorze?” Jest w Miedwiedzi dużo Huniakow”.
Przed drugą Wojną Światową w Miedwiedzi mieszkało 1447 Ukraińców, jeden Polak, 5 Żydów. Teraz liczba mieszkańców nie sięga nawet 800 (wszyscy – Ukraińcy). Sytuacja nie jest jakąś wyjątkową – liczba wieśniakow zmniejsza się od powojennych czasów (urbanizacja).
Przed wojną bogatym był ten gospodarz, który miał 20 morgów pola. Takich w Medwezi było tylko 2%. Gospodarze średniego poziomu mieli ok. 10-20 morgów (48%), a biedni mniej jak 10 morgów (takich było 50%).
Wracając do historii Miedwiedzi: pierwszym człowiekiem z tej wioski, który zdobył średnie wykształcenie był Mychajlo Stecij. Było to w r. 1900. Wrócił on do wioski i stał się pierwszym wiejskim nauczycielem.
Słynnym człowiekiem z Medwezi był Wasyl Jaculak. W czasie pierwszej światowej wojny był on porucznikom wojska Austro-Wegierskiego (wtedy Galicja była częścią tej monarchii). Kiedy w październiku 1918 r. stworzyła się Zachodnio-Ukrainska Ludowa (po ukr. – narodna) Republika (ZUNR), Wasyl Jaculak zorganizował w Miedwiedzi oddział ukraińskiego wojska (Ukraińskich Strzelców Siczowych – USS) – 23 osoby. Jak twierdzi syn Nikolaja Huniaka Hryhorij a również i historia wioski (rękopis), zebrana i zapisana przez wiejską nauczycielkę Marije Hrynyk, pradziadek Tomasa Nikolaj Huniak był przyjacielem Jaculaka. Miedzy innymi młodymi mężczyznami Miedwiedzi on również zgłosił się do tego oddziału USS. W czasie szeregu bitew, w jakich uczestniczyli strzelcy z Miedwiedzi, większość z nich (16) zginęło. Nikolaj Huniak trafił w ręce Rosjan (zrozumiałem, ze sowietów) i spędził jakiś czas na Syberii. Po wojnie Wasyl Jaculak wyemigrował do Czechosłowacji, tam uczył się na Uniwersytecie. Wieśniacy twierdzą, ze już w latach 1930 przyjeżdżał on do Miedwiedzi już jako profesor filozofii Wiedeńskiego Uniwersytetu (to także zapisane jest w historii wioski). Jak się potoczył jego los dokładnie w Miedwiedzi nie wiedzą, słyszeli tylko, ze zmarł on w Czechach.
Rostysław Kramar
