Genealogia bada stosunki pokrewieństwa i powinowactwa między ludźmi. Podstawowymi źródłami wykorzystywanymi przez genealogię są: księgi parafialne, akta sądowe i stanu cywilnego, a także inne dokumenty, pomniki nagrobne.
Genealogia
Genealogia – nauka pomocnicza historii badająca stosunki pokrewieństwa i powinowactwa między ludźmi, ustalająca stopień filiacji (wzajemny stosunek dwojga osób, z których jedna pochodzi od drugiej, tzw. pokrewieństwo wstępne lub zstępne) i koicji (związek dwojga osób płci odmiennej, zawarty dla wydania potomstwa) oraz określająca daty narodzin, ślubów i zgonów. Wyniki poszukiwań przedstawiane są w formie opisowej lub w postaci tablic genealogicznych: przodków (ascendetów) – w formie tzw. wywodu, oraz potomków (descendentów) – w formie tzw. drzewa genealogicznego. Podstawowymi źródłami wykorzystywanymi przez genealogię są: księgi parafialne, akta sądowe i stanu cywilnego, a także inne dokumenty, pomniki nagrobne itp. W XIX w. wzrosło zainteresowanie genealogią, doprowadzając do wypracowania metod badawczych spełniających wymagania krytyki naukowej. Do rozwoju genealogii polskiej przyczynili się m.in.: B. Paprocki, K. Niesiecki, A. Boniecki, O. Balzer, F. Piekosiński, W. Semkowicz, W. Dworzaczek.
Drzewo genealogiczne – drzewo rodowe, drzewo filogenetyczne, plastyczne przedstawienie pokrewieństwa pomiędzy protoplastami rodu i ich potomkami (rozwój rodowy) w formie rozgałęzionego drzewa z imionami i datami życia lub wizerunkami członków rodziny. Starannie przechowywane z pokolenia na pokolenie.
Funkcje patriotyczne
Genealogia spełnia funkcje patriotyczne – ukazuje powiązania z różnymi miejscami, wiąże ludzi ze sobą oraz wskazuje związki: wspólna praca, walka, wiara, Ojczyzna. Genealogia pozwala nam odpowiedzieć na pytanie: w jaki sposób będąc przez wiele lat pozbawionymi państwowości potrafiliśmy zachować tożsamość narodową? Odpowiedzi nie daje nam historia ale poznanie serc naszych przodków. To dzięki ich sercom jesteśmy dzisiaj Polakami.
Oczywiście – jako dziedzina nauki – genealogia wprowadza własne pojęcia i instrumenty -Genealogia ogólnie.
Prawda historyczna
Jako „nowoodkryta” nauka stała się genealogia ostatnimi laty popularna. Pojawiło się wielu badaczy amatorów oraz „profesjonalistów”, powstało wiele serwisów internetowych poświęconych genealogii i heraldyce. Wiele osób uważa swoje dzieła za naukowe podczas gdy nie posiadają fachowego przygotowania a efekty ich pracy nie spełniaja wymagań warsztatowych tej dyscypliny. Większość osób zajmujących się genealogią nie jest historykami i nie nauczyła się warsztatu historyka. W szczególności obecne „dzieła” (biogramy, strony www, wyniki poszukiwań genealogicznych, wywodzenie szlachectwa czy nawet przedstawianie wizerunków herbów) są wyrazem czy to radosnej twórczości i powinny zostać zaliczone do literatury czy też służą do wybielania swojej historii lub też do rozprawienia się z historią i stanowią wyraz niekończących się sporów, waśni i nieprzemijającej zawiści. Niestety, brakuje im podstawowego warsztatu jakim powinien charakteryzować się historyk: poszukiwania źródeł, ich oceny oraz budowania wniosków wyłącznie w oparciu o zweryfikowane źródła. Niestety…
Wiele osób zarzuty i uwagi do swoich dzieł odbiera jako ataki, przejawy dyskryminacji czy zazdrości a nawet antypolskości, antyniemieckości czy antyjudaizmowi. Postawy dalekie od rzetelności nie są cechą współczesności. Słynne dzieło Waleriana Nakandy Trepki „Liber generationis plebanorum” (zwane też „Liber chamorum”) okazało się dziełem kłamliwym. Praca która w założeniu miała oczyścić środowisko szlachty z uzurpatorów w rzeczywistości jest zbiorem niezweryfikowanych pomówień. Trepka objeżdżając szlachtę zbierał opinie o sąsiadach, którzy wykorzystywali Trepkę do walki z sąsiadami-szlachcicami.
Każde źródło informacji powinno być weryfikowane, w szczególności zawartość serwisów internetowych, przekazów ustnych i efekty pracy płatnych poszukiwaczy. Wobec pozornej dostępności danych genealogicznych (internet, poszukiwacze, bazy danych, elektroniczne wydania książek) genealog staje przed problemem wiarygodności i ostatecznie część danych musi odrzucić. Niezwykle skomplikowana natura człowieka sprawia że badania nie zakończą się nigdy. Nawet tak oczekiwane przeniesienie danych archiwalnych na postać cyfrową i pełna dostępność nie zmieni sytuacji. Problemem pozostaną: niepiśmienność opisywanych osób którzy nie potrafili zweryfikować poprawności zapisu nawet nazwiska, zapisy w obcych językach, błędy popełniane przy przepisywaniu lub tłumaczeniu, luki w danych, podawanie nieprawdziwych danych itp. Ostatecznie docieranie do prawdy jest bardzo interesujące, stanowi prace trudna, żmudną lecz bardzo satysfakcjonującą. Często bardzo ciekawe jest nawet odkrycie przyczyny braku informacji…
Każdy człowiek ma prawo do prywatności tak dzisiaj jak i kiedyś. Niektórzy w przeszłości z ważnych dla siebie powodów podejmowali bardzo trudne decyzje takie jak zmiana nazwiska, adopcja lub porzucenie, rozwód czy… bigamia (zwłaszcza po wielkich wojnach gdy przez długi czas współmałżonek nie wracał dochodziło do kolejnego małżeństwa) lub małżeństwa pomiędzy krewnymi, ukrywanie pochodzenia i narodowości itp. Jest nierozwiązanym problemem moralnym czy w imię swojej satysfakcji powinniśmy odkryć i upublicznić niektóre fakty zmieniając w ten sposób życie nam współczesnych? Czy może powinniśmy napotykając tajemnicę uszanować ją jako własność naszego przodka? Czy docieranie do prawdy historycznej usprawiedliwia nasze działanie?
Starajmy się aby w naszym działaniu dominowała patriotyczna funkcja genealogii, aby genealogia zamiast łączyć ludzi nie stała się narzędziem walki. Brońmy się przed ubarwianiem własnej przeszłości.
Kalendarium
Wiele dat związanych z heraldyką znajdziesz na stronie Kalendarium szlacheckie. Daty te są przydatne przy próbie zrozumienia kontekstu działania naszych przodków.
Archiwa
Miejsca w Internecie, gdzie uzyskasz dostęp do baz danych on-line polskich archiwów oraz listę archiwów znajdziesz na stronie Archiwa i Biblioteki cyfrowe.
Literatura
Genealogia jako nauka, źródła genealogiczne, herbarze, atlasy, kroniki. Oczywiście – jako dziedzina nauki – genealogia wprowadza własne pojęcia i instrumenty. Zapoznaj się z genealogią, zapoznaj się z dotychczasowymi efektami prac genealogów. Największy zbiór wartościowej literatury jest na stronie Literatura genealogiczna.
