Biblioteki cyfrowe

8442
biblioteki cyfrowe

Biblioteki cyfrowe są narzędziem udostępniania zasobów bibliotecznych stanowiących dorobek narodowy. Zasoby bibliotek cyfrowych są szczególnie pomocne w poszukiwaniach genealogicznych. Nie jest jednak sprawą łatwą poruszanie się w gąszczu gromadzonych w nich materiałów. Jednak wystarczy krótki przewodnik by znaleźć to czego szukamy.

Biblioteki cyfrowe

W zasadzie biblioteki cyfrowe w swojej konstrukcji niewiele różnią się od funkcjonowania tradycyjnych bibliotek z tym ciekawym wyjątkiem, że nie wymagają zapisywania się ani rejestracji. Ta łatwość korzystania nie zmienia faktu że biblioteka cyfrowa jest doskonale zorganizowana – posiada własny katalog, magazyn zbiorów i określone formy udostępniania. Polskie biblioteki opierają się najczęściej o system dLibra i tego systemu będzie dotyczyć krótki przewodnik jak korzystać z bibliotek cyfrowych.

Wyszukiwanie

Wyszukiwarka zasobów to najważniejszy element biblioteki cyfrowej. Biblioteki oferują dwa podstawowe mechanizmy wyszukiwania – wyszukiwanie po indeksach i wyszukiwanie pełnotekstowe.

Wyszukiwanie po indeksach

Zwykle dostępne jest tylko jedno pole wyszukiwania i nie mamy dużego wyboru. Wpisujemy czego szukamy i… zastanawiamy się co wspólnego mają wyniki wyszukiwania z naszym hasłem. Domyślnie wyszukiwarki wyszukują we wszystkich indeksach, co może dawać dużą liczbę nie trafionych wyników wyszukiwania. Konieczne jest wtedy zawężenie wyników wyszukiwania do wybranych indeksów. Osoby zaawansowane mogą skorzystać z wyszukiwarek w wersji zaawansowanej, pozwalającej na wprowadzanie wyrażeń logicznych którymi są łączone różne słowa których poszukujemy.

Niektóre biblioteki Pozwalają wyszukiwać dokumenty według różnych indeksów, z których najważniejsze to:

  • indeks tytułów – gdy poszukujemy konkretnej pozycji;
  • indeks twórców (autorów) – gdy poszukujemy innych dzieł danego twórcy;
  • indeks słów kluczowych (zwanych też tagami) – głównie gdy poszukujemy miejsc, zdarzeń, znanych postaci.
Wyszukiwanie pełnotekstowe
Oprócz wyszukiwania według indeksów system dLibra udostępnia również funkcję wyszukiwania wewnątrz tekstu publikacji, jest to przeszukiwanie pełnotekstowe całych publikacji. Niestety, nie wszystkie biblioteki cyfrowe udostępniają tę opcję gdyż obciąża ona serwery bibliotek. Należy nadmienić, iż możliwość ta nie jest dostępna w przypadku rękopisów oraz czcionki gotyckiej charakterystycznej dla dawnych druków niemieckich.
Warto poświęcić trochę czasu na poznanie funkcjonowania wyszukiwarek aby w pełni wykorzystać możliwość dotarcia do poszukiwanych informacji.
Jeżeli wcześniej skorzystaliśmy z wyszukiwania w opracowaniach np. na stronie Wykazy nazwisk to od razu będziemy znali tytuł publikacji i jej znalezienie będzie bardzo proste.

Przeglądanie publikacji

Stare publikacje i rękopisy
Stare wydania i rękopisy które nie poddają się narzędziom automatycznego rozpoznawania obrazu (OCR) są prezentowane jako obrazy (skany) poszczególnych stron publikacji. Polskie biblioteki cyfrowe za standard formatu udostępnianych publikacji przyjęły format DjVu. Jakkolwiek format ten zapewnia oszczędność miejsca na serwerach bibliotek to jest kłopotliwy do wykorzystywania. Format ten nie jest popularny tak jak PDF i występuje mało czytników. Założeniem bibliotek cyfrowych było utrudnienie kopiowania publikacji na komputery użytkowników. Najczęściej wystarczy możliwość przeglądania na stronach bibliotek. Zwykle obok listy atrybutów danej publikacji znajduje się ikona „treść” lub „zobacz treść”. Po kliknięciu jest pobierany automatycznie plik strony z założeniem że mamy zainstalowany na komputerze czytnik DjVu. Jeżeli nie mamy czytnika to wybieramy „W przypadku problemów z wyświetlaniem można wypróbować innych sposobów prezentacji treści” a następnie albo „DjVU – HTML5” albo „Przeglądarka DjVu wbudowana w bibliotekę”. Obie opcje są wystarczające do przeglądania treści i pozwalają na korzystanie z biblioteki cyfrowej również na urządzeniach przenośnych (smartfony, tablety).
Nowe publikacje

Spora liczba nowych publikacji udostępniana jest również w popularnym formacie PDF. Dotyczy to nowych publikacji wydrukowanych dobrą jakością pozwalającą na zastosowanie rozpoznawania obrazu (OCR) i zapisu treści publikacji nie w postaci obrazów stron ale już samym tekstem. Publikacje te pozwalają na przeszukiwanie pełnotekstowe. Dla nas zaletą jest łatwość odczytu ciągłego dokumentu (bez przeglądania strona po stronie).

Biblioteki cyfrowe

Polskie biblioteki cyfrowe (wybrane ze względu na walory genealogiczne):

  • Federacja Bibliotek Cyfrowych http://fbc.pionier.net.pl umożliwia nam wyszukiwanie w zasobach większości polskich bibliotek cyfrowych. Pełni ona rolę centralnego „katalogu” bibliotecznego z dostępem do ponad 800 tys. dokumentów.
  • Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa http://www.wbc.poznan.pl działa od 2002 roku i udostępnia blisko 300.000 publikacji.
  • Federacja Bibliotek Kościelnych FIDES http://digital.fides.org.pl 1.700 pozycji
  • Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa http://mbc.cyfrowemazowsze.pl ponad 50.000 pozycji.
  • Śląska Biblioteka Cyfrowa http://www.sbc.org.pl prawie 240.000 pozycji.
  • Bałtycka Biblioteka Cyfrowa http://bibliotekacyfrowa.eu ponad 50.000 pozycji.
  • Pomorska Biblioteka Cyfrowa http://pbc.gda.pl 45.000 pozycji.
  • Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa http://www.dbc.wroc.pl 32.000 pozycji.
  • Małopolska Biblioteka Cyfrowa http://mbc.malopolska.pl
  • Cyfrowa Biblioteka Druków Ulotnych Polskich i Polski Dotyczących z XVI, XVII i XVIII Wieku (CBDU) http://cbdu.ijp-pan.krakow.pl/ 2.000 pozycji.
  • „Polona” https://polona.pl udostępnia zbiory Biblioteki Narodowej.
  • Instytut Pamięci Narodowej http://pamiec.pl/pa/biblioteka-cyfrowa/publikacje

Zagraniczne biblioteki cyfrowe:

  • Europeana http://www.europeana.eu/portal/pl 53,000,000 dzieł sztuki, książek, filmów i nagrań z całej Europy.
  • The National Digital Library (Biblioteka Kongresu USA) http://memory.loc.gov/ammem/index.html 5.000.000 pozycji.
  • The European Library http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/ 28.000.000 pozycji, 175.000.000 zapisów bibliograficznych.