Herby są zewnętrznymi, graficznymi atrybutami rodów. Były elementami spajającymi ludzi jednego rodu na wiele wieków przed powstaniem nazwisk. Herb to pierwszy element łączący ludzi o wspólnym pochodzeniu.
Pochodzenie herbu
Słowo herb przejęte zostało z języka czeskiego gdzie pierwotne jego brzmienie erb miało podwójne znaczenie – „dziedzictwo” lub „uzbrojenie”. Do języka czeskiego natomiast zostało przejęte z języka niemieckiego, gdzie pierwotne jego brzmienie Erbe oznacza „dziedzictwo”. Nieco inny jest źródłosłów herbu w językach Europy Zachodniej. Tam o identyfikacyjnej funkcji herbu i jego genezie świadczy nazwa związana z uzbrojeniem: arma, arms (coat ofarms), armoires, Wappen (co dawniej w języku niemieckim miało to samo znaczenie co Waffen).
Z dużą dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, że sam herb wywodzi się ze znaków własnościowych i bojowych. W heraldyce istnieją dwie zasadnicze hipotezy dotyczące pochodzenia herbu.
Pierwsza, starsza, skłania się do zdania, iż herby pochodzą od znaków własnościowych i poprzez takowe przeszły na znaki bojowe. Druga, nowsza, wywodzi herby od znaków wojskowych lub inaczej mówiąc – od znaków bojowo-rozpoznawczych, nie wyklucza jednak udziału znaków własnościowych w rozwoju herbu.
Za teorią o wojskowym pochodzeniu herbu przemawia fakt zmian, jakie zaszły na polach walki w XII wieku wraz z pojawieniem się ciężkiej jazdy. Rycerze zakuci w zbroję, z głową okrytą hełmem, z przyłbicą szczelnie zakrywającą twarz – stawali się bliźniaczo do siebie podobni. Utrudniało to w znacznym stopniu rozpoznawanie pojedynczych rycerzy, a nawet całych oddziałów. Sytuacja taka wymusiła umieszczanie znaków identyfikujących, początkowo noszonych na żerdziach przed oddziałem, potem przeniesionych na proporce i chorągwie. W wyniku ewolucji rynsztunku bojowego znaki z chorągwi i proporców umieszczano również na tarczach i hełmach. Dalszy rozwój uzbrojenia, a zwłaszcza zastosowanie dużych rozmiarów tarcz, sprawił, że uznano je za najdogodniejsze miejsce do umieszczania nań godeł.
Nie jest możliwe podanie dokładnej daty powstania herbu. Proces ten odbywał się stopniowo i – jak już wyżej wspomniano – z dużą dozą prawdopodobieństwa można przypuszczać, że większość znaków bojowo-rozpoznawczych dała początek rysunkom herbów.
Pamiętać jednak należy, że w każdym ze średniowiecznych krajów stan rycerski rozwijał się inaczej. Różne warunki ekonomiczne, kulturowe, a także społeczne wpłynęły odmiennie na powstanie, a następnie ewolucję również tej dziedziny kultury rycerskiej, jaką jest heraldyka.
Pierwsze znaki cechowała pełna dowolność i naiwność rysunku, nie ujętego jeszcze w żadne reguły i prawidła. Przełomowy okres dla powstania herbu to okres wojen krzyżowych (XII w.), które spowodowały zetknięcie się rycerstwa europejskiego z wojownikami świata Orientu. Miało to ogromny wpływ na wygląd godeł. Z kolei wpływ na wykształcenie się reguł i ściśle określonych zasad heraldycznych miały turnieje rycerskie. Organizacja turniejów rycerskich, tak bardzo popularna w krajach Europy Zachodniej, w Polsce, pomimo kilku prób przeprowadzonych przez Władysława Jagiełłę, nie przyjęła się. I w tym między innymi należy upatrywać przyczyn tak diametralnych różnic w heraldyce zachodniej w stosunku do heraldyki polskiej.
W trakcie organizacji turniejów rycerskich powoływano specjalnych urzędników – heroldów, do zadań których należało anonsowanie wstępujących w szranki rycerzy poprzez dokładne opisywanie ich znaków – herbów. W ten sposób heroldowie stopniowo wprowadzają ściśle określone reguły i zasady opisywania herbu, których rysunek staje się coraz bardziej klarowny i jednoznaczny.
Okres od XI do XII wieku należy przyjąć jako okres powstawania i kształtowania się herbu w Europie Zachodniej. W Polsce powyższą datację należy przesunąć o około 100 lat później.
źródło: Aleksander M. Kuźmin na łamach www.bezuprzedzen.pl
Godło polskie to nie herb
W art. 2 ust. 1. ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych zapisano wygląd godła Polski:
Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy.
Herbarz
Jakkolwiek genealogia pozwala odnaleźć powiązania pomiędzy osobami z zamierzchłej historii to jednak ustalenie herbu lub jego wizerunku nie zawsze jest możliwe. Znane są przypadki błędów w zapisach wizerunków, znane są przypadki błędów druku herbarzy. W chwili obecnej nie ma wyczerpującego temat herbarza zamykającego wiedzę o herbach.
W chwili obecnej Ornatowski.com nie posiada zasobu wizerunków polskich herbów szlacheckich. Duży zbiór wizerunków herbów jest dostępny na stronie: http://www.herby.com.pl.
Polskie herby szlacheckie
Polskie herby szlacheckie (Coat-of-arms):
Amadej, Awdaniec, Belina, Bibersztajn, Bogoria, Bończa, Bożezdarz, Brodzic, Bróg, Cholewa, Cielątkowa, Ciołek, Dąbrowa I, Dąbrowa II, Dębno, Doliwa, Dołęga, Drużyna, Dryja, Drzewica, Działosza, Godziemba, Gołobok, Gozdawa, Grabie, Gryf, Gryzima, Grzymała, Hełm, Janina, Jasieńczyk, Jastrzębiec, Jelita, Junosza, Kierdeja, Kolumna, Kopaszyna, Korab, Korczak, Korczbok, Kornicz, Kościesza, Kot, Kownia, Kroje, Kuszaba, Leliwa, Lewart, Lis, Łabędź, Łada, Łodzia, Mądrostki, Nabram, Nałęcz, Nieczuja, Niesobia, Nowina, Odrowąż, Ogończyk, Oksza, Orla, Osmoróg, Osoryja, Ostoja, Pilawa, Pirzchała, Pobóg, Pomian, Poraj, Półkozic, Prawdzic, Prosna, Prus I, Prus II, Przegonia, Przerowa, Rawa, Rogala, Rola, Równia, Starykoń, Sternberk, Strzemię, Sulima, Śreniawa, Topór, Trąby, Wąż, Wieniawa, Zabawa, Zadora, Zaremba.
Są to herby podstawowe bez herbów własnych oraz odmian.
