Nowak

5956
nowak

Stan obecny

W 1992 roku w Polsce było 220.217 osób noszących nazwisko Nowak (kobiety i mężczyźni).

Wzmianki

Adam Boniecki w Herbarzu Polskim podaje wzmianki o nazwisku Nowak:

Antoni [Kozłowski herbu Jastrzębiec], syn Wojciecha, w imieniu żony swej, Antoniny z Nowosielskich i brata jej Józefa, uwalnia 1742 r. z poddaństwa Nowaka.

Klemens [Leszczyński herbu Abdank], którego rodzice zamordowani w Humaniu, chował się na dworze Potockich w Tulczynie, kapitan w pułku Potockich, podpułkownik kozaków winnickich, w końcu marszałek powiatowy winnicki, ożeniony był 1-o v. z Polumbianką, z którą się rozwiódł, następnie 2-o v. z Nowaków Vivienową, a 3-o v. z Józefatą Jukowską, córką Piotra, dziedzica Brahiłowa. Z trzeciej żony syn Jan, ur. 8-go Stycznia 1812 r. w Brahiłowie, wstąpił w Rzymie do Kartuzów, zatęskniwszy jednak za krajem, wrócił i wstąpił do Kapucynów w Konstantynowie, pod imieniem Prokopa, przeszedł potem do Warszawy, był prowincjałem, znakomity kaznodzieja, wielce świątobliwy człowiek, umarł 1895 r. w klasztorze w Nowym Mieście.

Andrzej Brzezina-Winiarski w Herbach Szlachty Rzeczypospolitej wzmiankuje nazwisko Nowak:

Nowak h. Nowak

W innych publikacjach występuje:

Nowak h. własny

Pochodzenie nazwiska Nowak

  1. Pierwszym źródłem pochodzenia nazwiska Nowak może być „przezwisko innego pochodzenia”. Można przypuszczać, że występuje kilka niezależnych miejsc powstania nazwiska Nowak. Etymologia polska słowa „nowak” → „człowiek nowy, przybysz”. Za prawdopodobne można uznać m.in.:
    • od słowa „nowy” lub „nowicjusz”. To znaczenie mogło dotyczyć osób które pojawiały się w szkole, w nowym miejscu pracy, na praktykach zawodu (terminowanie) i oznaczało osobę nową, której imienia jeszcze nie znano.
    • od słowa „nowy” w znaczeniu „przybysz”. To znaczenie mogło dotyczyć osób zmieniających miejsce zamieszkania, choć nasuwające się to jednak trzeba zachować ostrożność gdyż migracje chłopów przed uwolnieniem z poddaństwa praktycznie nie występowały. Ten przypadek mógł dotyczyć niewielkiej części Nowaków.
    • od słowa „nowy” lub „nowotny” w znaczeniu „neofita”. To znaczenie mogło dotyczyć osób nawróconych, przyjmujących wiarę. I tutaj należy zachować ostrożność gdyż proces chrystianizacji zakończył się na długo przed procesem tworzenia się nazwisk. Ten przypadek mógł dotyczyć niewielkiej części Nowaków. Przykład neofity znajdujemy w książce M. Misesa  Z rodu żydowskiego gdzie znajdujemy: Nowakowscy herbu Trzy Księżyce, W r. 1853 wylegitymował się w Radomiu Franciszek Nowakowski herbu Trzy Księżyce jako syn Franciszka, wnuk Tomasza i prawnuk Nowakowskiego, neofity litewskiego. W innych miejscach znajdujemy opisy przyjmowania chrztu przez osoby pochodzenia żydowskiego, którzy otrzymywali często nazwiska: Krzyżanowski, Nowak, Nowicki, Nowinski, Polak.
  2. Drugim źródłem pochodzenia nazwiska Nowak może być migracja Czechów do Polski – w Czechach nazwisko Novak należy również do najpopularniejszych.
  3. Trzecim źródlem pochodzenia nazwiska Nowak jest „określenie osoby poprzez podanie zawodu i wskazanie miejscowości pochodzenia”. W Herbarzu Polskim znajdujemy wczesną wzmiankę dotyczącą nazwiska Nowakowski: „Jacek [Baryczak herbu własnego] w 1630 r. został wprowadzony do dóbr Tarchominka v. Świdry. Michał w 1645 r. wprowadzony do Mokotowa, umarł kapitanem, a po śmierci jego, siostra Nowakowska wprowadzoną została 1691 r. do Wyględówka. Ów Michał, kapitan, otrzymał indygenat w 1673 r. (V. L.)”. Wzmianka ta jest z roku 1691 i dotyczy siostry Michała Baryczaka zamężnej z Nowakowskim. Wynika z tego, że Nazwisko Nowakowski było już ukształtowane na samym początku XVI w., a zatem źródłosłów słowa Nowak – rdzenia nazwiska – musiał być znacznie wcześniejszy, z XV w. Obecnie występuje kilka wsi o nazwie Nowakowo. Tak więc nazwisko Nowak może być równeiż nazwiskiem o pochodzeniu odmiejscowym.

Kolejnym wytłumaczeniem dużej ilości wystąpień nazwiska Nowak może być hipoteza, że biedni mężowie wchodzący do bogatszych rodzin panny młodej stawali się „nowymi” w rodzinie, ich jeszcze nieutrwalone przezwiska zanikały, być może nawet celowo były „zapominane”, byli „nowymi”.