Imiona

14778
Imiona

Imiona to nazwania ludzi które nie podlegają dziedziczeniu. Ich rolą nie jest wskazywać przynależność do rodu a jedynie lokalnie, w małych społecznościach ułatwiać wskazanie danej osoby.

Imiona

W odniesieniu do imion warto wyróżnić trzy zagadnienia. Pierwsze to pochodzenie imion – skąd wzięły się w ich obecnym znaczeniu oraz skąd wzięło się ich znaczenie? Drugie zagadnienie jest związane z pierwszym i też dotyczy pochodzenia imion – skąd wzięły się nazwy imion i jak ulegały zmianom? Trzecie zagadnienie to problem nadawania imion – dlaczego nadawano takie a nie inne imiona, czy istniały jakieś przesłanki lub reguły.

Nazwania

Jeszcze w XII w. człowieka określano tylko jednym słowem, nie istniało pojęcie imienia i nazwiska. Określenia, nazwania ludzi były jednowyrazowe i nie były dziedziczone. Ówczesne nazwania to m.in. Bogdan, Sulen, Micherz, Matuł, Suluj, Gęba, Godziesz, Niesiebud, Gościrad, Łątek, Boguchwał, Bielec, Kuczek, Dalestryj, Radost, Dobruj, Kuzior, Ustalicy, Pąs, Paweł, Siedlik, Suta, Chocian, Kotek, Przewodek, Gwozdan, Chwalisz, Krobcza, Miłostryj, Żydowin, Bożek, Chociemir, Dąbrosza, Proszek, Kędzierza, Trąbka,…
Dzisiejsze znaczenie wyrazu „imię” utrwaliło się na początku XIX wieku wraz z utrwaleniem się znaczenia słowa „nazwisko”. W średniowieczu aż po wiek XVI w odniesieniu do człowieka używano takich wyrazów jak „imię”, „imiono”, „miano”, „przezwisko” (przydomek), „zwanie” („Jak go zwą?”). Do końca XIX w. nie było wyrazu określającego jednoznacznie pojęcie dziedzicznego nazwania człowieka, mieszano dzisiejsze pojęcia imienia, nazwiska, przezwiska i nazwania. Dopiero w XX w. ukształtowało się ostatecznie obecne znaczenie wyrazu „imię”.

Cechą szczególną imienia jest brak jego dziedziczenia z pokolenia na pokolenie.

Znaczenie imion

Znaczenie imienia, imion. Niektórzy nawet dzisiaj przykładają wagę do znaczenia imienia, do tego, co ono literalnie oznacza. Pierwotnie imiona służyły do komunikacji pozwalały określić osobę o którą chodzi oraz pozwalały na bezpośrednie zwrócenie się do kogoś. Jednocześnie wyrażały wolę rodziców a właściwie życzenie dla dziecka, co do sposobu jego życia. Rodzicom zależało na dobrym życiu ich dzieci i imiona miały być samospełniającymi się życzeniami.

Pochodzenie imion

Obecnie w Polsce istnieje ponad 400.000 nazwisk, zaś imion występuje tysiąc razy mniej mimo, że mamy imiona męskie i imiona żeńskie! Jedną z odpowiedzi na pytanie „dlaczego imiona nie uległy tak wielkiemu zróżnicowaniu?” jest właśnie ograniczona liczba życzeń jakie w formie imienia rodzice przekazują na całe życie swoim dzieciom. Innym wytłumaczeniem jest fakt, że w dawnych czasach ludzie żyli w małych skupiskach, w których imiona praktycznie pozostawały unikalnymi identyfikatorami osób je noszących. Gdy zachodziła potrzeba, uszczegóławiano nazwanie osoby dodając czyim jest synem (córką). W sposób zupełnie naturalny w miarę wzrostu populacji pojawiły się kolejne człony nazwań, późniejsze nazwiska. Zadecydowały o tym dwa czynniki. Pierwszy to łatwość zapamiętania ograniczonej liczny imion przy braku potrzeby znania wszystkich nazwisk. Drugi czynnik jest zbliżony do matematyki. Łatwiej jest przedstawić liczbę 89 za pomocą dwóch cyfr – w sumie zapamiętujemy tylko dziesięć cyfr, przy pomocy których możemy wyrazić znacznie większą ilość liczb, niż zapamiętać np. sto różnych cyfr… Dlatego zamiast mnożyć imiona ludzie zaczęli składać nazwania osób z imion: Bogusław syn Mira (syna Bronisława itd.).

Imiona rodzime o przedsłowiańskim rodowodzie to np.: Nawoj, Pokaj, Poniat, Niemir, Zbrosław, Zbygniew, Zdziesław czy Radociech. Imiona te zostały zapożyczone bez przyjęcia ich znaczenia.

Imiona rodzime młodsze, już słowiańskie – Bronisław, Kazimir, Modlibog, Sędziwoj, Wrocisław, Stanisław (w tych imionach pierwszy człon wywodzi się od czasownika). Te imiona „powstały”, są to imiona złożone i wyrażają życzenie rodzaju życia jakie miał mieć ich nosiciel.

Znamy dzisiaj około 600 staropolskich imion złożonych, zbudowanych z 220 elementów leksykalnych, które powtarzają się w różnych kombinacjach.

Powstawanie i zmiany imion

Istnieje wiele dróg prowadzących do powstania nowych imion. Oto wybrane drogi:

  • Czasem odwracano poszczególne człony imienia, na przykład Mirosław i Sławomir, Bratumił i Miłobrat.
  • Imiona żeńskie tworzono z imion męskich, dodając końcówkę -a, jak Bogumiła, Mirosława, Sławomira.
  • Zdrobnienia. Imiona także zdrabniano i zdrobnienia te z biegiem czasu często stawały się nowymi imionami – na przykład z Bogusława powstał używany do dziś Bogusz, z Bogdany – Bogna, z Mirosławy – Mira.

Zapożyczenia imion z innych języków.

Używanie obok siebie imion zapożyczonych i ich odpowiedników. Szereg zapożyczonych imion – męskich i żeńskich – posiada dwie lub trzy formy w języku polskim. Wszystkie te formy tętnią „własnym życiem” i weszły na stałe do tradycji i obiegu kulturowego. Przykładowo są to:
Ignatius – Ignacy/Żegota,
Hyacinthus – Hiacynt/Jacenty/Jacek,
Stephanus – Stefan/Szczepan
Adalbertus – Adalbert/Wojciech
Felix – Feliks/Szczęsny
Joanna – Joanna/Janina

Ciekawym zagadnieniem jest powstanie i zachowanie się imion podwójnych jak np. Jan Chryzostom czy Jan Nepomucen. Jan Chryzostom jest jednym imieniem! Samodzielnie występujące słowa Chryzostom i Nepomucen nie są imionami. Podczas tworzenia się nazwisk w niektórych przypadkach druga nazwa zamiast przekształcić się w nazwisko pozostała jako imię. Imiona podwójne charakteryzują się pochodzeniem analogicznym do nazwisk, są zmienionymi nazwami odmiejscowymi (wskazywały miejsce pochodzenia) lub pochodziły od cech fizycznych lub psychicznych osób je noszących. Na przykład Jan Nepomucen to Jan z Nepomuku a Jan Chryzostom pochodzi od św. Jana Chryzostoma z Antiochii (chryzostomos=krasomówca, „złotousty”).

Nadawanie imion

Księga imion zawierająca imiona to zbiór imion pozwalający łatwiej wybrać imie dla dziecka, imie dla dzieci. Czy potrzebujemy imię męskie czy imię damskie, księga imion w sposób uporządkowany przedstawia osobno imiona męskie czy damskie imiona. Imiona dla dziecka, a zwłaszcza imiona dla dziewczynek są bardzo zróżnicowane żeby nie powiedzieć udziwnione. Przestały nosić w sobie życzenia rodziców co do przyszłości dziecka a raczej stanowią wyraz frustracji rodziców jakby sądzących, że niedostatek pieniędzy, wychowania, wykształcenia zostanie zrekompensowane zwracającym uwagę imieniem. Nie myślą, że w przyszłości udziwnione imię dla dziecka będzie jego przekleństwem. Zwracać należy uwagę, że imię i nazwisko powinny stanowić spójną całość, „komplet”. Imię żeńskie jak i męskie imię podlega wyborowi rodziców, ma imię znaczenie, wpływ na życie dziecka. Imię dziecka może je wykluczyć społecznie, ośmieszyć. Dlatego warto pamiętać, że w Polsce są różne zasady nadawania imion, zasady tradycyjne, zróżnicowane geograficznie, pielęgnowane w rodzinach z tradycjami szlacheckimi.

Zwyczaje związane z wyborem imienia dla dziecka:

  • W dawnych czasach a nawet jeszcze kilkadziesiąt lat temu w niektórych regionach Polski dziecku nadawano imię w zależności od dnia urodzin, tj. danego patrona i dlatego spotykamy rozmaitość imion większą niż obecnie, kiedy panują w tym względzie pewne „mody”.
  • Jest to jedna z zasad którą w genealogii można przyjąć do określania dnia i miesiąca urodzin.
  • W innych regionach Polski, na Kresach Wschodnich, był zwyczaj, że jeżeli dziecko bardzo wcześnie zmarło, kolejne dziecko otrzymywało to samo imię.
  • W niektórych regionach pierwszy syn otrzymywał zawsze imię dziadka.
  • W rodzinach powstałych ze związków (małżeństw) o mieszanych wyznaniach, zwyczajowo nadawano dzieciom imiona, które pochodziły z rytów religijnych rodziców. Na Kresach w obiegu kulturowym popularne stały się imiona przeniesione z tradycji rusko-bizantyjskiej: Włodzimierz, Mikołaj, Jarosław, Grzegorz, Jerzy, Teodor, Aleksy, Bazyli oraz Olga, Barbara, Tatiana (lub Tacjana), Irena, Helena, Zofia lub Eudoksja. Przykładowo, gdy ojciec był unitą, synowie nosili imiona typowe dla jego rytu, natomiast matka-katoliczka nadawała córkom imiona łacińskie.
  • Starano się do długiego nazwiska nadawać długie imię a do krótkiego nazwiska krótkie imię.
  • Już w XVI w. rozpoczął się zwyczaj u szlachty nadawania dzieciom dwu a nawet trzech imion. Warto jeszcze zwrócić uwagę na najczęściej nadawane dzieciom imiona. Tradycyjnie były to imiona popularnych świętych, których wierni obdarzali szczególną czcią: Stanisław, Antoni, Tadeusz, Józef, Kazimierz, Jan, Michał, Władysław, Wacław, Piotr, Paweł, Stefan, Marian czy Bronisław. Dla dziewcząt odpowiednio Maria, Teresa, Anna, Małgorzata, Krystyna, Katarzyna, Jadwiga, Agnieszka, Zofia oraz Janina.

Zdrobnienia

Niekiedy zdarzają się wątpliwości, gdy forma zdrobniała imienia jest mylnie kojarzona z konkretnym brzmieniem, np. grecka Eugenia i łacińska Genowefa mają taką samą formę zdrobniałą – Gienia. Owa zdrobniała Gienia jest powszechnie kojarzona wyłącznie z Eugenią i często zdarza się, że kobieta, która otrzymuje odpis aktu urodzenia jest niemile zaskoczona, gdy w stosownej rubryce widnieje wpis dotyczący zupełnie innego imienia – Genowefa.
Gienia – Eugenia, Genowefa
Nusia – Janina
Lusia – Alicja (wschodnie), Łucja
Lidzia – Lidia, Alicja
Cesia – Cecylia, Czesława
Adolko – Adolf
Dolko – Adolf
Ziunek – Józef (wschodnie)
Ziutek – Józef
Ziuta – Józefa
Lulko – Julian
Benek – Benedykt, Bernard?

Moda

Szukasz imienia dla dziecka? Moda szybko zmienia się a imię nosimy kilkadziesiąt lat. Nie krzywdź swojego dziecka imionami, które za kilka lat będą źródłem wstydu dla Twojego dziecka. Dziecko to nie zabawka! Nadaj imię odpowiednie dla Twojego dziecka, do przyszłości jaka chciał(a)byś dziecku sprawić. Unikaj obco brzmiących, egzotycznych imion, również zdrobnień. W starszym wieku imię zdrobniałe nie będzie odpowiednie dla osoby statecznej, będzie powodem ironii. Rozważ tradycyjne polskie imię bez zdrobnień. W poważnym wieku dziecko będzie Ci wdzięczne…

Tłumaczenie imion łacińskich

Użyteczny słownik łacińsko-polski zawierający tłumaczenia imion znajduje się na stronie Słownik łacińsko-polski Imion, gdzie można znaleźć łacińskie odpowiedniki polskich imion.

Imiona w Polsce alfabetycznie

Imiona męskie:

Aaron Adam Adrian Alan Albert Aleks Aleksander Aleksy Alex Alwin Amadeusz Anatol Andrzej Anton Antoni Antoniusz Apolinary Apoloniusz Arkadiusz Armand Arseniusz Artur August Augustyn Bakary Barabasz Bartek Bastian Bazyli Belzebub Benedykt Beniamin Bernard Błażej Bogdan Bogumił Bogusław Bogusz Bolesław Borys Brajan Brian Bronisław Bruno Caspian Cezary Chloe Cyprian Cyryl Dacjan Damian Daniel Dariusz Dawid Denis Dobromir Dominik Donald Dorian Dymitr Edmund Edward Edwin Eliasz Eliot Eljasz Elvis Emanuel Emil Emilian Ernest Erwin Eryk Fabian Feliks Filip Florian Franciszek Franciszek Józef Fryderyk Gabor Gabriel Gaweł Gerard Gotard Gracjan Grzegorz Gustaw Gwidon Hadrian Hektor Henryk Herbert Herman Hieronim Hipolit Horacy Hubert Hugo Ignacy Igor Imre Ireneusz Ivar Ivo Iwo Izaak Jacek Jakub Jan Jan Jakub Jan Józef Janko Jano Jan Paweł Janusz Jaromir Jarosław Jarowit Jędrzej Jeremi Jeremiasz Jerzy Jerzy Michał Joachim Jonasz Jonatan Jordan Józef Julian Juliusz Justyn Kacper Kaj Kajetan Kamil Karol Kasjan Kasper Kazimierz Kevin Klaudiusz Klemens Kleofas Kolin Konrad Konstanty Kordian Kornel Korneliusz Kosma Kryspin Krystian Krzesimir Krzysztof Ksawery Ksawier Lambert Lars Lech Leo Leon Leonard Leopold Levente Lew Lewin Lili Lilli Lucjan Łucjan Lucjusz Ludomił Ludwik Łukasz Maciej Makary Maks Maksym Maksymilian Manuel Marcel Marceli Marcin Marcus Marek Marian Mariusz Martin Mateusz Maurycy Max Melchior Michał Mieczysław Mieszko Mikołaj Mił Milan Miłosz Miron Mirosław Myszon Napoleon Natan Nataniel Nestor Nikita Nikodem Nikolas Noam Norbert Odo Oktawian Olaf Oleg Olgierd Oliwier Oskar Oswald Pascal Patrycjusz Patryk Paul Paweł Piotr Przemysław Radomił Radosław Rafał Rajmund Remigiusz Robert Roch Rodion Roger Roland Roman Romeo Romuald Ronald Rudolf Rupert Ryszard Samuel Saturnin Scott Sebastian Sergiusz Seweryn Sławomir Stanisław Stefan Sylas Sylwester Symeon Szczepan Szymon Tadeusz Teo Teodor Teofil Theo Thorgal Tobiasz Tomasz Torkil Toro Tristan Tymon Tymoteusz Tytus Waldemar Walter Wasyl Wawrzyniec Wiktor Wilhelm Wiliam Wincenty Wit Witold Witomir Władysław Włodzimierz Wojciech Wolfgang Wolter Xawery Xawier Zachariasz Zbigniew Zenon Ziemosław Ziemowit Zoe Zygmunt Żyraf

Imiona żeńskie:

Abigail Ada Adela Adina Adriana Adrianna Agata Agnieszka Aleksandra Alicja Alina Amanda Amelia Anastazja Anatolia Andżelika Aneta Angela Angelika Angelina Aniela Anika Anita Anna Anna Maria Annika Antonia Antonina Apolonia Ariadna Ariana Arleta Aurelia Aurora Barbara Barta Beata Benita Berenika Bernadetta Bianka Blanka Bogna Bogumiła Bogusława Bożena Bronisława Brygida Calineczka Carmen Cecylia Celina Chiara Cypinia Dąbrowka Dagmara Dagna Daida Dalia Daniela Danuta Daria Debora Delfina Diana Dobrawa Dobromiła Dobrosława Dominika Dorota Edyta Elena Eleonora Eliza Elwira Elżbieta Emanuela Emilia Emma Eryka Esmee Estera Eugenia Eunika Ewa Ewelina Faustyna Felicja Filipina Florentyna Franciszka Franczeska Frida Gabriela Gaja Gloria Gracja Gracjana Grażyna Greta Gryzelda Guantanamera Gwen Halina Hanna Helena Hiacynta Honorata Ida Idalia Iga Ilona Ina Inetta Inez Inga Irena Irma Irmina Iwona Izabela Jadwiga Jaga Jagna Jagoda Jana Janina Jarzyna Jasmina Jaśmina Jesica Jeżyna Joanna Jolanta Jowita Józefina Judyta Julia Julianna Julita Justyna Kaja Kalina Kalista Kamila Karena Karin Karina Karla Karolina Kasandra Katarzyna Kazimiera Kiara Kinga Klara Klaudia Klaudyna Klementyna Konstancja Korina Kornelia Krystyna Krzysztofa Ksenia Laila Lana Lara Larysa Laura Lea Lena Leokadia Leonia Letycja Lidia Lilia Liliana Lilla Lisa Liwia Łucja Lucyna Ludmiła Ludwika Luiza Luna Magdalena Maja Maksymilianna Małgorzata Malina Malwina Marcela Marcelina Marcianna Margarita Maria Maria Antonina Marianna Marietta Marika Marina Mariola Marisa Marlena Marta Martyna Maryla Maryna Marzena Masza Matylda Maura Melania Melisa Mercedes Mia Michalina Mika Mikaela Mila Miła Milena Milla Mira Miranda Mirella Miriam Mirosława Monika Mrówka Nadia Nadzieja Naomi Nastazja Natalia Natasza Nel Nela Nelly Nicola Nicole Nika Nike Nikol Nikola Nikole Nikoletta Nikolina Nina Niunia Noemi Oksana Oktawia Olena Olga Olimpia Oliwia Oriana Otylia Paloma Pamela Patrycja Paula Paulina Pola Rachel Rachela Rebeka Regina Rita Roksana Romualda Roxana Róża Rozalia Sabina Safira Salomea Samanta Samira Sandra Sara Sasha Selina Selma Sindi Sofia Sonia Stefania Stella Sylwia Szarlota Tamara Tatiana Telimena Teresa Tola Uljana Urszula Vanessa Victoria Viktoria Viorika Waleria Wanda Wera Weronika Wida Wiera Wiesława Wiktoria Wioletta Wisenna Żaklina Żaneta Zara Zeira Zofia Zoja Zoya Zuzanna Zyta Żywia

Imiona mylone oraz imiona w kilku wariantach

Imiona żeńskie z podwojoną spółgłoską

Sporo problemów nastręczają imiona żeńskie – możemy wyróżnić wiele imion, które występują w dwóch różnych wersjach – z podwojoną spółgłoską lub pojedynczą. Należy zaznaczyć, że choć obie wersje imion mają ten sam rdzeń, to są to zupełnie różne imiona, nie są zamienne!

Liliana i Lilianna – który wariant wybrać? Obydwa są poprawne, ale każdy z nich funkcjonuje samodzielnie jako zupełnie inne imię. Mamy zatem podobne, ale różne imiona:

Adriana i Adrianna
Aneta i Anetta
Anika i Annika
Ariana i Arianna
Arleta i Arletta
Bernadeta i Bernadetta
Bożena i Bożenna
Domicela i Domicella
Izabela i Izabella
Kamila i Kamilla
Koryna i Korynna
Liliana i Lilianna
Marcjana i Marcjanna
Marieta i Marietta
Marzena i Marzenna
Mirela i Mirella
Nikoleta i Nikoletta
Petronela i Petronella
Stela i Stella
Wioleta i Wioletta (uwaga, to imię włoskiego pochodzenia jest spolszczone i obecnie nie stosuje się zapisu przez „v”, choć jeszcze spotkać możemy Violetty w oryginalnej pisowni).
Żaneta i Żanetta.

Kłopot może sprawiać imię Angelika – obecnie coraz częściej spotykamy się z pisownią spolszczoną – Andżelika (istnieją też Andrzeliki, ale Rada Języka Polskiego wyraża negatywną opinię na temat takiego zapisu).

To zupełnie inne imiona!

Znacznie mniej wątpliwości co do zróżnicowania jako zupełnie różne imiona mamy w przypadkach:

Paula i Paulina, Ada i Adriana/Adrianna, Klaudia i Klaudyna, Kama i Kamila/Kamilla, Magdalena i Magda, Natalia i Natasza, Bartosz i Bartłomiej, Lech i Leszek, Aleksander i Aleks.

Są to dwa różne imiona!

Skąd te pomyłki?

Zazwyczaj wydaje nam się, że jedno z tych imion jest zdrobnieniem drugiego, a niekoniecznie tak być musi – np. Magda to pełne imię. Podobnie jest z Apolonią i Polą, Marceliną i Marcelą, Gertrudą i Trudą, Weroniką i Werą. Wniosek z tego taki, że niektóre pełne imiona brzmią tak samo jak zdrobnienia od innego imienia.

Ciekawostki na temat imion

  • O tym, jakie imię nadajemy dziecku, decydują przede wszystkim moda oraz tradycja. Wiele noworodków otrzymuje imię, które uchodzi w danym czasie za ładne i popularne. Z kolei tradycjonaliści sięgają po imiona przodków, np. Franciszek, Zofia. Polacy wychowujący dzieci za granicą często wybierają dla nich imiona międzynarodowe. Pamiętajmy, że imię nadawane naszemu potomkowi powinno pasować do nazwiska i nie być ośmieszające.
  • W 2017 r. w Polsce urodziło się najwięcej Julii i Antonich.
  • W Polsce najwięcej mamy Ann, Marii i Katarzyn oraz Piotrów, Krzysztofów i Andrzejów.
  • Jowita to właściwie imię… męskie. Istniał niegdyś święty Jowita. W XX w. imię to spopularyzował Stanisław Dygat powieścią „Disneyland”, a Janusz Morgenstern jej ekranizacją pt. „Jowita”.

Imiona ojców a problem genealogiczny

Po wojnie wskutek zmiany przepisów dzieci nieślubne miały możliwość wnioskowania o wpis imienia ojca do swojej metryki. Kiedyś takie osoby miały w dokumentach obowiązkowo wpisane „ojciec nieznany”. Niekoniecznie było to imię biologicznego ojca, mogło być dowolne. Poszukując przodków, gdy natrafisz na problem z odnalezieniem dziadka urodzonego na początku XIX wieku, rozważ tę możliwość.

Nowela „Prawa o aktach stanu cywilnego” z dn. 28.10.1950 r., na mocy której do aktu wpisywano samo imię ojca, bez nazwiska. Następną zmianę wprowadził dekret z 8.06.1955 r., który nakazywał do aktu wpisywać wskazane przez matkę imię ojca oraz – jako jego nazwisko – nazwisko matki. 

Od 1955r. nie było już możliwości sporządzenia aktu urodzenia dziecka bez imienia i nazwiska ojca (art. 34 ust. 2), a osoby urodzone przed 1955 r. mogły wnieść o dokonanie takiego wpisu (art. 80), ale tutaj przymusu nie było. 
Dekret z 1955 r. został zastąpiony ustawą z dnia 29 września 1986 r. „Prawo o aktach stanu cywilnego” (Dz.U. z 2011r. Nr 212, poz. 1264) – obowiązującą aktualnie, ale w kwestii imienia ojca nic się nie zmieniło. 
Art. 42 ust. 2 obowiązującej ustawy mówi: Jeżeli nie nastąpiło uznanie dziecka lub sądowe ustalenie ojcostwa, wpisuje się do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca – imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania – jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe – nazwisko matki z odpowiednią adnotacja w rubryce „Uwagi”. Czyli gdy matka nie chciała sama wskazać żadnego imienia, urzędnik wpisywał imię według swojego uznania.

Pochodzenie nazwiska

Bardzo interesującym zagadnieniem jest pochodzenie nazwisk polskich. Proces kształtowania się nazwisk jest znacznie bardziej złożony, więcej dowiesz się w artykule Pochodzenie nazwiska.