Małżeństwa w rodach królewskich – genealogia dynastyczna

4552
blog

Niewielu z nas ma szansę na związki z rodzinami królewskimi w naszych drzewach genealogicznych. Profesjonalni genealogowie zwykle nie zajmują się swoimi drzewami genealogicznymi, często skupiając swoje zainteresowania na rodach dynastycznych ze względu na ich wpływ na historię.

Genealogia dynastyczna i małżeństwa Jagiellonów i królów elekcyjnych

Od dawna w rodach królewskich obowiązywała zasada zawierania małżeństw z osobami równymi stanem. Od tej zasady zdarzały się odstępstwa. Za Jagiellonów i królów elekcyjnych, na dwadzieścia zawartych związków małżeńskich, pięć było nie dynastycznymi.

Małżeństwa niedynastyczne

Prof. nadzw. UŁ dr hab. Tadeusz Szulc (Uniwersytet Łódzki) zajmuje się zawodowo tematyką małżeństw niedynastycznych. Zwraca uwagę na pięć małżeństw królów polskich: Władysława II Jagiełły z Elżbietą Granowską, a następnie z Sonką Holszańską, Zygmunta I z Barbarą Zapolyą, Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną i związek Władysława IV Wazy z Ludwiką Marią de Gonzaga (de Nevers).

O zawarciu związku z osobą spoza dynastii panującej decydował monarcha powodowany w swej decyzji różnymi czynnikami. Należały do nich: uroda i uczucia przejawiane wobec wybranki; wola zapewnienia potomstwa dynastii; korzyści polityczne względnie materialne, które spodziewano się uzyskać.

Dwór, otoczenie królewskie zainteresowane było tym, kto będzie wybranką monarchy. Z tym bowiem wiązał się dostęp do łaski pary królewskiej lub ich brak. Matrymonialne decyzje króla spotykały się niejednokrotnie z krytyką, jeśli wybranka władcy nie była po myśli otoczenia króla. Dlatego negocjacje poprzedzające zawarcie związku prowadzone były potajemnie, z chwilą ujawnienia ich, podejmowane były próby ich zerwania.

Na czym polegała „dynastyczność”?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Generalną zasadą dynastyczności małżeństw królewskich było aby żona króla nie była jego poddaną niezależnie od znamienitości, starożytności i zasobności rodu z którego pochodziła. Ponad wszystko nie powinna być poddaną przyszłego męża. Ten wymóg sprawiał poważny problem w krajach homogenicznych, jednolitych jak np. w Polsce, w której nie było księstw a przyłączone do Rzeczpospolitej Księstwo Litewskie nie miało starożytnych rodów szlacheckich (stąd uzyskali szlachectwo polskie drogą adopcji herbowych). W tym kontekście zrozumiałym staje się poszukiwanie żon dla królów na dworach innych królestw – nie zachodziło poddaństwo przyszłej królowej królowi.

Decyzje królewskie

Jak pokazała praktyka i wyniki badań, to do króla należała ostateczna decyzja odnośnie wyboru kandydatki na małżonkę. Z punktu widzenia genealogii mamy dość jasny obraz powiązań par królewskich. Miłośnicy genealogii dynastycznych, badacze kultury czy osoby po prostu zainteresowane tym co działo się w sercach królewskich mogą odkrywać tajemnice decyzji, na ile były pragmatyczne a w jakim stopniu były powodowane głębokim uczuciem. Szereg archiwaliów na które składają się duże zbiory listów pozwala badać te wątki i odkrywać sekrety królów. Warto tutaj odnotować przypadek potajemnego ślubu polskiego króla z żoną będącą poddaną królewską.